RADCA PRAWNY tel. 503-300-503 |
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 18 czerwca 1997 r.
I ACa 207/97
Pozbawienie prawa do akcji wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których prawa uszczuplono. Wynika to z treści art. 408 § 1 Kodeksu(1) handlowego, gdyż obniżenie kapitału akcyjnego prowadzi do zmiany statutu spółki akcyjnej.
Wprawdzie przepis ten nie określa bliżej, w jaki sposób zgoda ta ma być wyrażona, to jednak z całą pewnością wcześniejsze oddanie głosu za uchwałą o umorzeniu nieodpłatnym akcji innego akcjonariusza, który wyraził na to zgodę, nie może być traktowane jako równoznaczne z wyrażeniem zgody na uszczuplenie własnych praw.
Z uzasadnienia
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze w Warszawie wniosło o unieważnienie uchwały numer X Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Banku Wschodnio-Europejskiego SA, podjętej 19 września 1994 r. w przedmiocie obniżenia kapitału akcyjnego poprzez umorzenie części akcji, między innymi należących do powoda, i przeniesienia kwoty kapitału akcyjnego wynikającej z obniżenia do kapitału zapasowego. Powód domagał się uchylenia powyższej uchwały w części dotyczącej jego akcji.
W uzasadnieniu powództwa powód podnosił, że uchwałę podjęto pomimo jego sprzeciwu. Ponadto zdaniem powoda, umorzenie akcji jest dopuszczalne, gdy określa to statut lub na wniosek akcjonariusza.
Pozwany Bank Wschodnio-Europejski SA wnosił o oddalenie powództwa zarzucając, że umorzenie akcji powoda, tak jak i umorzenie akcji innych akcjonariuszy związane jest z procesem sanacji banku. Ponadto, zdaniem pozwanego, powód wyraził zgodę na umorzenie własnych akcji wcześniej, głosując za umorzeniem akcji Skarbu Państwa.
Sąd Wojewódzki w Warszawie unieważnił uchwałę nr X Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Banku Wschodnio-Europejskiego SA z 19 września 1994 r., w części dotyczącej powoda, w przedmiocie obniżenia kapitału akcyjnego banku o kwotę 11.940.000.000 zł, przez umorzenie 11.940 akcji. W uchwale tej ustalono jednocześnie, że kwotę kapitału akcyjnego wynikającą z obniżenia przenosi się do kapitału zapasowego.
Sąd Wojewódzki oparł się na następujących ustaleniach:
19 września 1994 r. Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Spółki pod firmą Bank Wschodnio-Europejski SA z siedzibą w Warszawie podjęło uchwałę nr X o treści przytoczonej dosłownie w wyroku, mocą której obniżono kapitał akcyjny spółki, przez umorzenie akcji należących do trzech akcjonariuszy spółki, przy czym umorzeniem objęto 3.500 akcji należących do powoda.
Przeciwko tej uchwale głosowali wszyscy wymienieni w niej akcjonariusze, których akcje objęto umorzeniem.
Wcześniej, 6 lipca 1993 r., w związku z procesem sanacji spółki, jej akcjonariusze tj. Skarb Państwa, w imieniu którego działał minister finansów, "Orbis" SA z/s w W., Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze z/s w W., Ogólnokrajowa Spółdzielnia Turystyczna "Gromada" z/s w W., Fundacja Kultury z/s w W. zawarli porozumienie z Przedsiębiorstwem Handlu Zagranicznego "B" sp. z o. o. w związku z przystąpieniem tego przedsiębiorstwa do spółki. W umowie tej Skarb Państwa zobowiązał się do sprzedaży "B" części akcji. Szczegóły tej transakcji miały być ustalone w stosownej umowie przedwstępnej. Jednocześnie wszyscy akcjonariusze zrzekli się prawa do dywidend z zysku do 1995 r. do kwoty 68 mld (przed denominacją) zł.
Badanie sprawozdania finansowego banku za okres 6 miesięcy do 30 czerwca ujawniło wysokie straty, przekraczające 214 mld zł. W związku z tym Skarb Państwa reprezentowany przez ministra finansów i PHZ "B" SA zawarli 17 lutego 1994 r. porozumienie, zmierzające do poprawienia sytuacji banku, w którym minister finansów między innymi wyraził zgodę na umorzenie 54.410 sztuk własnych akcji o wartości 54.410.000.000 zł (przed denominacją), która to kwota miała być przeniesiona do kapitału zapasowego banku.
Na Walnym Zgromadzeniu, zwołanym na dzień 1 marca 1994 r., akcjonariusze banku podjęli uchwałę o obniżeniu kapitału akcyjnego o kwotę 54.410.000.000 zł, przez umorzenie 54.410 akcji należących do Skarbu Państwa z przeniesieniem kwoty wynikającej z umorzenia do kapitału zapasowego. Uchwałę tę podjęto jednogłośnie z udziałem przedstawiciela powoda. W § 33 ust 5 i 6 przyjęto, że akcje mogą być umarzane, przy zachowaniu warunku, że kapitał akcyjny nie może być obniżony na skutek umorzenia poniżej kwoty wymaganej przy tworzeniu banku, oraz że umarzanie akcji następuje na podstawie Uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy. Powyższe ustalenia wynikają wprost ze złożonych do akt dokumentów.
W takim stanie rzeczy Sąd Wojewódzki uznał, że kwestionowana przez powoda uchwała została podjęta wbrew przepisom Kodeksu handlowego. Postanowienie o umorzeniu akcji powoduje zmniejszenie praw właścicieli tych akcji, a uchwały co do zmian statutu uszczuplających prawa akcjonariuszy, wymagają zgody wszystkich akcjonariuszy, których zmiany dotyczą. Wynika to z treści art. 408 § 3 Kodeksu handlowego.
Zdaniem Sądu Wojewódzkiego przytoczone przez powoda okoliczności dotyczące procesu sanacji banku nie stanowią dostatecznej formalnoprawnej podstawy umorzenia części akcji, bez zachowania trybu głosowania, przewidzianego w art. 408 § 3 Kodeksu handlowego, tym bardziej iż zapis § 33 ust 5 i 6 statutu banku nie realizuje wymogu art. 309 § 2 pkt 3 Kodeksu handlowego.
Podjęta uchwała podlega także unieważnieniu na podstawie art. 414 Kodeksu handlowego, albowiem ma na celu pokrzywdzenie powoda w związku z automatycznym, związanym z umorzeniem akcji, wyłączeniem z zysku za przyszły okres działania banku.
Odnosząc się do zarzutów pozwanego, odwołujących się do zasad współżycia społecznego i konstytucyjnej zasady równości w prawie, Sąd Wojewódzki podniósł, iż zostały one sformułowane zbyt ogólnie i nie obalają słuszności żądania powoda opartego na treści art. 413 i 414 Kodeksu handlowego.
Od tego wyroku apelację wniósł pozwany Bank Wschodnio-Europejski SA w Warszawie.
Sąd Apelacyjny zważył:
Apelacja pozwanego jest bezzasadna.
Kodeks(1) handlowy nie przewiduje umorzenia akcji tylko niektórych (chyba że w drodze losowania, art. 364 § 1), z góry wyznaczonych akcjonariuszy. Podstawą uchwały tej treści nie może być art. 440, traktujący tylko ogólnie o dopuszczalności umorzenia akcji.
Podobnie należy ocenić równie ogólne sformułowanie § 33 statutu spółki. W tej sytuacji tylko zgoda akcjonariuszy, których akcje objęte są umorzeniem, uprawniałaby właściwy organ spółki do podjęcia uchwały, która rozpatrywana samodzielnie, traktuje nierówno wszystkich akcjonariuszy. Jest to tym bardziej uzasadnione jeśli zważy się, że podjęto uchwałę o nieodpłatnym umorzeniu akcji.
Pozbawienie w ten sposób prawa do akcji wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których prawa uszczuplono. Wynika to z treści art. 408 § 3 Kodeksu handlowego, albowiem obniżenie kapitału akcyjnego prowadzi do zmiany statutu spółki akcyjnej (art. 309 § 1 pkt 4, 440 § 1 i 2 Kodeksu handlowego).
Wprawdzie cytowany przepis nie określa bliżej, w jaki sposób zgoda ta ma być wyrażona, to jednak z całą pewnością wcześniejsze oddanie głosu za uchwałą o umorzeniu nieodpłatnym akcji innego akcjonariusza, który wyraził na to zgodę, nie może być traktowane jako równoznaczne z wyrażeniem zgody na uszczuplenie własnych praw.
Wskazane wyżej argumenty stanowią wystarczające usprawiedliwienie uwzględnienia powództwa na podstawie art. 413 § 1 w związku z art. 408 § 3 Kodeksu handlowego.
Podjęte przez powoda działania sprzeciwiającego się uchwale, przyjętej wbrew przepisom prawa, nie mogą być kwalifikowane jako nadużycie prawa podmiotowego, i to także wtedy, kiedy zaskarżona uchwała miałaby stanowić jeden z elementów procesu sanacji spółki zagrożonej upadkiem. Przyjęcie określonych rozwiązań mających uchronić spółkę od upadłości, z którymi wiążą się obciążenia finansowe, nie przewidziane w statucie spółki, wymagają zgody tych akcjonariuszy, którzy mają świadczyć na rzecz spółki. Przy braku takiej zgody pozostają inne sposoby zainteresowania akcjonariuszy procesem sanacji spółki, zgodne z procedurami wynikającymi z przepisów Kodeksu handlowego.
Wbrew temu co usiłuje się wykazać w apelacji, cytowane w niej przepisy ustawy(2) z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. 1992 r. Nr 72 poz. 359 ze zm.) nie wyłączają stosowania tych przepisów Kodeksu handlowego, które chronią akcjonariuszy przed uchwałami co do zmian statutu skutkujących uszczuplenie praw przyznanych im osobiście, w rozumieniu art. 408 § 3 kh(3) (vide uchwała SN z dnia 20 sierpnia 1996 r. III CZP 67/96 OSNC 1996/12 poz. 155).
Z tych wszystkich względów należało oddalić apelację pozwanego banku na podstawie art. 385 kpc.
RADCA PRAWNY tel. 503-300-503 |
0 komentarze:
Prześlij komentarz