RADCA PRAWNY tel. 503-300-503 |
Pismo Narodowego Banku Polskiego
z dnia 9 marca 1998 r.
DP ZRP 6-41-298
Stosownie do art. 444 kodeksu(1) handlowego rozwiązanie spółki akcyjnej powodują:
1) przyczyny przewidziane w statucie,
2) uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki,
3) ogłoszenie upadłości spółki,
4) inne przyczyny prawem przewidziane.
W świetle cytowanego przepisu rozwiązanie spółki może nastąpić bądź z inicjatywy założycieli spółki (są to wówczas przyczyny podane w statucie), bądź też wskutek uchwały o rozwiązaniu spółki podjętej przez walne zgromadzenie.
Niekiedy rozwiązanie spółki jest skutkiem odpowiedniego zarządzenia władzy państwowej lub też orzeczenia sądu gospodarczego (chodzi tu o przypadki wymienione w ustawach szczególnych; art. 445 § 3 kh).
Rozwiązanie stosunku prawnego następuje wówczas z mocy wydanej decyzji lub orzeczenia sądu. W zakresie podstaw rozwiązania spółki akcyjnej na mocy zarządzenia władzy państwowej można wskazać uregulowania zawarte w ustawach szczególnych, do których należy zaliczyć między innymi art. 147 ust. 1 pkt 2 ustawy(2) z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. 1997 r. Nr 140 poz. 939).
Komisja Nadzoru Bankowego została upoważniona do podjęcia decyzji o likwidacji banku w przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 147 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, natomiast walne zgromadzenie akcjonariuszy może w każdym czasie (niezależnie od przesłanek) podjąć uchwałę o rozwiązaniu spółki, prowadzącą w efekcie do likwidacji banku działającego w formie spółki akcyjnej.
Wyraźnym potwierdzeniem możliwości rozwiązania banku na mocy uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy jest art. 157 Prawa bankowego, zgodnie z którym Komisja Nadzoru Bankowego może podjąć decyzję o odwołaniu likwidatora wyznaczonego przez bank, jeżeli prowadzi on likwidację w sposób zagrażający bezpieczeństwu środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, i powołać nowego likwidatora. Pytanie przedstawione przez GINB sprowadza się do rozstrzygnięcia wątpliwości - czy jeżeli likwidacja banku działającego w formie spółki akcyjnej następuje na mocy uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy, należy ją przeprowadzić tylko na podstawie przepisów kodeksu handlowego czy też zgodnie z art. 154 Prawa(3) bankowego, który daje między innymi Komisji Nadzoru Bankowego uprawnienia nadzorcze nad przebiegiem procesu likwidacji (zatwierdzanie bilansu otwarcia likwidacji, programu likwidacji, rachunku z przeprowadzonej likwidacji, obowiązek likwidatora składania sprawozdań z przebiegu likwidacji).
Jak to wielokrotnie podkreślano bank jest osobą szczególnego publicznego zaufania i ochrona tego zaufania - pośrednio więc ochrona całego systemu bankowego - przeważa nad ochroną interesu akcjonariuszy.
Przepisy Prawa bankowego stanowią lex specialis w stosunku do przepisów kodeksu handlowego, co oznacza, że przepisy kodeksu handlowego stosuje się do banków działających w formie spółki akcyjnej tylko w zakresie nie uregulowanym ustawą - Prawo bankowe.
Uprawnienia Komisji Nadzoru Bankowego do sprawowania nadzoru nad procesem likwidacji banku - spółki akcyjnej wynikające z art. 154 Prawa bankowego nie są zatem przypadkowe. Ustawodawca nie określił w art. 154 Prawa bankowego, że ma on zastosowanie tylko w przypadku likwidacji banku zarządzonej na podstawie decyzji administracyjnej wydanej stosownie do art. 147 Prawa bankowego.
Nie można zatem wyłączyć stosowania art. 154 Prawa bankowego w sytuacji, gdy rozwiązanie banku - spółki akcyjnej następuje na podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
RADCA PRAWNY tel. 503-300-503 |
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna
z dnia 11 grudnia 2002 r.
I CKN 1011/2000
Prawomocne zakończenie postępowania upadłościowego (art. 221-223 Pr.(1) upadł.) nie powoduje ustania bytu prawnego spółki akcyjnej i wykreślenia jej z rejestru (art. 461 kh(2)), jeżeli po zakończeniu tego postępowania pozostał majątek spółki.
Uzasadnienie
Zaskarżonym orzeczeniem Sąd Okręgowy oddalił apelację wnioskodawcy od postanowienia w przedmiocie dokonania wpisu do rejestru handlowego W. Zakładów Telewizyjnych "E." SA w W. (rubryka 7) - o ukończeniu postępowania upadłościowego - oraz wpisu o wykreśleniu spółki z rejestru handlowego. Z powołaniem się na art. 461 § 1 kh wymieniony Sąd stwierdził, że w następstwie ukończenia postępowania upadłościowego następuje rozwiązanie spółki akcyjnej, której wykreślenie jest konsekwencją likwidacji i ma charakter deklaratywny. Wierzytelności podlegają zgłoszeniu w postępowaniu upadłościowym i zaspokojeniu według ustalonej - w tym postępowaniu - kolejności. Uchyla się spod kontroli Sądu rejestrowego ocena zasadności postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego i badanie prawidłowości rozliczeń oraz innych czynności dokonanych w tym postępowaniu.
Kasację złożyli: wnioskodawca W. Zakłady Telewizyjne "E." SA i uczestnik postępowania "M." Sp. z o.o.
Wnioskodawca zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 461 § 1 kh i niezastosowanie - art. 445 § 1 kh oraz art. 220, art. 221 w zw. z art. 223 Prawa upadłościowego, z których wynika dopuszczalność wykreślenia spółki akcyjnej z rejestru handlowego dopiero po przeprowadzeniu pełnej likwidacji, co jest niezbędne w przypadku odzyskania przez spółkę swobodnego rozporządzania swym majątkiem po ukończeniu upadłości.
W konkluzji skarżąca Spółka wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie przez Sąd Najwyższy co do istoty sprawy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz poprzedzającego go postanowienia Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy - ostatnio wymienionemu Sądowi - do ponownego jej rozpoznania.
Uczestnik postępowania Spółka "M." zarzuciła nieważność postępowania z powodu braku zdolności sądowej wnioskodawcy określonej w art. 379 pkt 2 w zw. z art. 393[11] i art. 13 § 2 kpc, a także naruszenie art. 316 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc, art. 328 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc, a nadto naruszenie art. 382 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.
Nadto skarżąca Spółka zarzuciła naruszenie art. 461 § 1 kh przez błędną jego wykładnię, a także naruszenie art. 221 § 1 w zw. z art. 223 Prawa upadłościowego przez błędną ich wykładnię, co skutkowało niezastosowaniem tego przepisu.
Skarżąca wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz poprzedzającego orzeczenia Sądu pierwszej instancji i odrzucenie wniosku, ewentualnie o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego jej rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy - po uwzględnieniu postanowień art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. 2000 r. Nr 48 poz. 554) zważył, co następuje:
Stan upadłości dłużnika powstaje na podstawie i w chwili wydania postanowienia sądu o jego upadłości i od tej daty rozpoczyna się właściwe postępowanie upadłościowe. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest orzeczeniem o charakterze konstytutywnym, wprowadza zmiany w zakresie stosunków prawnych których dłużnik jest podmiotem (np.: art. 32-35, art. 38-39, 41, art. 43-52(1) Prawa(2) upadłościowego). Od daty wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnik traci zarząd oraz możność korzystania i rozporządzania swoim majątkiem (art. 20 § 1), a jego czynności prawne mające za przedmiot ten majątek są bezskuteczne (z uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 października 1995 r. II CRN 122/95 OSNC 1995/12 poz. 186).
Jednakże upadły nie traci wskutek ogłoszenia upadłości bytu prawnego i spełnia określone - w przepisach Prawa upadłościowego czynności (por. m.in. art. 20 § 2, art. 23 § 3 i art. 121 § 1 Prawa upadłościowego). Upadły zarządza odrębnym majątkiem, który nie wszedł do masy upadłości. Nie wymaga dowodzenia, że w toku postępowania upadłościowego syndyk likwiduje majątek upadłego nie podważając jego bytu prawnego. Celem postępowania upadłościowego jest - z jednej strony w drodze likwidacji majątku dłużnika zaspokojenie wszystkich wierzycieli w sposób i kolejności ustalonej w przepisach Prawa upadłościowego, z drugiej zaś - umożliwienie dłużnikowi zwolnienia się od ciążących na nim zobowiązań. Postępowanie to skierowane jest - jak to już podkreślono - przeciwko całemu majątkowi dłużnika i zmierza do przymusowego zaspokojenia wierzycieli.
Trafnie zatem podnosi się w literaturze przedmiotu i wskazuje na odrębność i specyfikę Prawa upadłościowego, które normuje odrębny tryb sądowego postępowania wykonawczego, zbliżonego - zwłaszcza ze względu na podkreślany jego cel - do sądowego postępowania egzekucyjnego.
Postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 13 maja 1999 r. o ukończeniu postępowania upadłościowego przedsiębiorstwa WZT E. SA jest prawomocne.
Niespornym jest, że nie doszło do całkowitej likwidacji majątku masy upadłości. Prawomocność powyższego orzeczenia przy jednoczesnym istnieniu majątku w postaci nie zlikwidowanej części masy upadłości stanowią niewątpliwą specyfikę rozpoznawanej sprawy.
Nie pozwala jednakże pominąć, że ukończenie - w tym stanie sprawy - postępowania upadłościowego nastąpiło po ustaleniu, że został zrealizowany podkreślany cel tego postępowania. Zapatrywania, że zasadą - w świetle art. 221-223 Prawa upadłościowego - jest dalsze istnienie przedsiębiorcy po ukończeniu tego postępowania - nie można skutecznie kwestionować. Z dniem prawomocnego ukończenia postępowania upadły odzyskuje możliwość rozporządzania swym majątkiem, który został mu wydany przez syndyka (art. 221-223 Prawa upadłościowego).
Spółka nie utraciła swego bytu prawnego i nie przestała być podmiotem praw i obowiązków oraz zachowała swoją formę ustrojową.
Weszła jednak w stadium rozwiązania, bo tak stanowią przepisy bezpośrednio jej dotyczące, tj. art. 444 i art. 461 kh(3) regulujące rozwiązanie spółki akcyjnej. Stadium to nie musi prowadzić do unicestwienia jej bytu prawnego i wykreślenia z rejestru przedsiębiorców. W razie ogłoszenia upadłości i przeprowadzenia likwidacyjnego postępowania upadłościowego nie przeprowadza się w Spółce odrębnej procedury likwidacji. Zapatrywanie to potwierdza art. 461 kh stanowiąc w § 2, że nie rozwiązuje się jednak spółka, gdy postępowanie kończy się układem lub zostaje z innych przyczyn uchylone lub umorzone. W tym wypadku ustawa wyłącza wprost upadłość spółki jako przyczynę jej rozwiązania. Stwierdzić jednakże należy, że zarówno przytoczone przyczyny, jak i ukończone postępowanie upadłościowe, wywierają identyczne skutki określone w art. 220-222 Prawa upadłościowego. Jak stanowi bowiem art. 221 § 2 Prawa upadłościowego syndyk w takim wypadku wyda niezwłocznie upadłemu jego majątek księgi, korespondencję i dokumenty.
Powołany art. 461 kh nie daje podstaw do podejmowania czynności właściwych postępowaniu likwidacyjnemu w postaci zakończenia bieżących interesów spółki, której wydany został pozostały majątek i tym samym unicestwienia - w tym stadium postępowania - jej bytu prawnego. Skoro przepis ten odwołuje się do wyników postępowania upadłościowego, to nie można - wbrew odmiennemu zapatrywaniu wyrażonemu w zaskarżonym postanowieniu - przypisywać mu funkcji niweczącej, która jest właściwa dla postępowania likwidacyjnego u podstaw którego leży przeprowadzenie faktycznego i prawnego unicestwienia spółki. Z powyższego wynika, że ukończenie postępowania upadłościowego w sytuacji, gdy po zrealizowaniu jego podstawowego celu, pozostał majątek spółki nie może nastąpić jej wykreślenie z rejestru. Przeprowadzenie w postępowaniu upadłościowym likwidacji całego majątku stanowi obligatoryjny etap, spełnienie którego warunkuje rozwiązanie spółki i wykreślenie jej z rejestru.
Samo ukończenie postępowania upadłościowego nie może stanowić jedynej przyczyny ustania bytu prawnego spółki, który może być następstwem jej faktycznego unicestwienia. Skoro zaskarżone orzeczenie wychodzi z odmiennych założeń istnieje podstawa do uchylenia zaskarżonego postanowienia (art. 393[13] kpc).
0 komentarze:
Prześlij komentarz